Naar aanleiding van een kleine publicatie over deze site in de krant van zaterdag 11 oktober 2008 (zie het aparte artikel hierover), kwamen er ook reacties van een aantal (voormalige) werknemers van energiebedrijven. Omdat al deze reacties iets met de techniek van deze electriciteitshuisjes van doen hadden, heb ik deze hier apart verzameld.

Harm, destijds werkzaam bij het GEB (Gemeentelijk Energiebedrijf) van Steenwijk, heeft en een foto opgestuurd van de binnenkant van een (vergelijkbaar) e-huisje. En ja, Harm is de monteur op deze foto uit 1968.

De foto rechts-boven is van recente datum maar laat de buitenkant van datzelfde e-huisje zien.

De tekeningen eronder komen nog uit de studietijd van Harm. Het 'netstation' (zoals het op de tekening genoemd wordt) op de foto stond aan de Gasthuislaan in Steenwijk.

Legenda:

LS = Laagspanning

Kwh = Kilowattuur

O.V. = openbare verlichting (straatverlichting)

Inderdaad, de kosten van de straatverlichting werden keurig genoteerd en in rekening gebracht aan de gemeente.

Essent (nu Enexis) werknemer (en tevens zendamateur) Bert wist te vertellen dat mijn type A bij Essent een "T6" genoemd wordt en dat er ook "T8" types bestaan. Bert geeft ook een korte beschrijving van de binnenkant:

"Als je voor de ruimte staat is de linker deur de 10kV ruimte (met daarin 6 schakelaars, links 3 en rechts 3) en de rechter deur de laagspannings ruimte met hierin het laagspanings verdeelrek en vaak een 10kV trafo.

Wat een boekje betreft dat is er in Brabant niet."

"Er zijn ook huisjes waar een klein kantoor & Magazijn aan zit. Dit waren vroeger de kantoortjes van de ryon monteur. In deze ruimte is nu vaak een magazijn opslag voor storingen." (Zie foto hiernaast van een type G, volgens mijn typering, zoals: 88. Bergeijk - Hoek 12. Frank)

Verder heeft Bert nog deze historische anecdote:

"Zo staat er een T6 ruimte als je het veer over vaart van Drongelen (bij

Waalwijk). In deze ruimte komt nog een telefoonkabel binnen van het PNEM telefoonnet uit 1932. De PNEM heeft en had een eigen telefoonnet door Noord Brabant heen.

Vanuit deze T6 ruimte bij Drongelen heeft Jan De Rooy in 1944 veel verzet

gepleegd door telefoongesprekken te voeren vanuit bezet Nederland

naar vrij Zuid-Nederland.

Totdat de Duitsers hem daar vonden en dood geschoten hebben.

Dit staat ook in een boek wat ik heb van Land onder Stroom."

Verder weet Bert nog te melden dat er circa 1000 MS 10kV stations in Brabant zijn die gemonitord worden. Dat wil zeggen dat de IN/UIT standen van de MS schakelaar, de stromen, de 10kV spanning, de MW, de Cosphi en de accu bewaking via UMTS doorgegeven worden aan een centrale locatie. Normaal staan de antennes hiervan binnen, maar i.v.m. slechtere ontvangst zijn bij circa 15 stations de antennes aan de buitenmuur gemonteerd, zoals hiernaast te zien is bij e-huisje nummer 153.

Mari gaf de volgende, tamelijk uitgebreide beschrijving van het hoe en waarom van deze huisjes:

"In zo'n huisje vind je meestal een transformator, die gevoed wordt vanuit het middenspanningsnet (vaak 10 kV) en de spanning transformeert naar de normale aansluitspanning voor gebouwen en bedrijven.

Meestal kijgt een huis in de meterkast een aansluiting op een éénfase 230V, 50 Hz kabel maar soms ook op 3 fasen 400V 50Hz, terwijl grootverbruikers ook wel met hogere voedingsspanningen worden aangesloten (en dan inpandig de spanning (deels) omzetten naar het gewenste niveau.

Behalve een of meerdere transformatoren zitten in zo'n huisje ook schakelaars.

Omdat de transformator warm wordt moet elk elektriciteitshuisje een goede koeling hebben. Meestal is die opgebouwd door het aanbrengen van luchtroosters, beneden en boven en door natuurlijke trek koelt zo'n huisje dan voldoende. Mocht het niet voldoende zijn dan kun je grotere roosters en zelfs ventilatoren aanbrengen.

Energielevering bij overstroming is reden waarom transformatoren en schakelaars vaak boven het te verwachten hoogste waterpeil worden geplaatst. Dat levert hogere "huisjes" op.

Op grond van welstands-eisen worden de huisjes aangepast aan de omgeving. Vandaar zoveel verschillende bouwstijlen. Tegenwoordig kom je steeds meer en meer prefab huisjes tegen, eigenlijk betonnen huisjes met transformator en schakelaars erin die kant en klaar worden aangeleverd en met een kraan op hun plaats worden gezet en aangesloten op de kabels.

Ook worden transformatorhuisjes meer en meer geïntegreerd in grote gebouwen (bv. kantoorgebouwen) zodat ze niet meer als zelfstandig bouwwerk te onderscheiden zijn.

Vroeger had je in Nederland heel veel elektriciteitsdistributiebedrijven (Provinciale of Gemeentelijke bedrijven) en elk bedrijf had zijn eigen stijl. Vandaar de grote verscheidenheid in de huisjes.

Soms, als een stadswijk verder ontwikkeld wordt dient de capaciteit van de huisjes aangepast te worden. De oude huisjes verleizen daardoor soms hun functie. Zo ken ik enkele huisjes die omgebouwd zijn tot een kleine woning of kantoorgebouwtje (In Helmond aan de Deurneseweg, buiten de bebouwde kom, eveneens in Helmond aan de Mierloseweg nabij het Oude Carolus Borromeus College (een kantoorgebouwtje voor makelaar Van Wetten)) en aan de Napoleonsweg tussen Buggenum en Neer, Middel Limburg (een woninkje?)."

Hieronder een bouwtekening van een e-huisje, ingestuurd door andere Harm.

Harm II heeft ook een hele verzameling foto's toegestuurd: foto's Harm II. Speciale vermelding daarbij i.v.m. de techniek zijn de foto's hieronder en hiernaast, met blik op de transformator.

Harm stuurde ook de fraaie foto's van een telefoontoestel: met slinger! Zie ook hieronder bij het verhaal van Gerard.

Gerard weet veel van het telefoongebruik:

"Bij de gemeente Helmond zat in ieder onderstation een telefoon. Dit

telefoonnet was een inductor netwerk: als je in een station aan de telefoon

aan de slinger draaide, ging overal in de stations de telefoon over. Er stonden ook nog verschillende toestelen op andere plaatsen: b.v. op kantoor, op de tekenkamer. Als je in een station was moest je de telefoon altijd opnemen.

Het telefoonnet werd nog voor meer doeleinden gerbruikt. Zo waren er ook telefoons in de watertoren, op het pompstation en bij de wacht (die was nodig ter bewaking van de gashouder op het terrein van de gemeentebedrijven)

Iedere telefoon had een code: 1x draaien was stations onderling, 2x draaien was het kantoor, 3x was het waterpompstation of watertoren, 1x lang & 1x kort was de tekenkamer. Je kon dus niet op het telefoonnet van de PTT komen."

Volgens Bert (zie vermelding hierboven) zijn de telefoons niet meer in gebruik en in de meeste gevallen uit de stations verwijderd.

Ruud is medewerker van Enexis dat al die mooie stations (vakterm) beheert. Hij wist onder andere te vertellen dat het vroeger gezien de veiligheid nodig was een behoorlijke veiligheidsruimte te hebben om de schakel-installaties te kunnen plaatsen. Zo moest er een meter afstand gehouden werden, omdat de 10KV systemen met blank koper waren uitgevoerd. En met 10.000 volt kunnen vonken aardige sprongen maken. Tegenwoordig is alles geïsoleerd en past dezelfde functionaliteit in een kleine kast. Leverancier van dit soort Diabolo kasten is Alfen. Eenvoorbeel daarvan is te zien op de pagina van 139. Eersel - Stokkelen 26 (†).